STAATS-VLAANDEREN en de gemeente CADZAND

27 juli 1794. Frankrijk herovert Staats-Vlaanderen op de Noord-Nederlandse gewesten. Het valt in twee stukken uiteen: het “Département de l'Escaut" (Oost-Vlaanderen) en het “département de la Lys" (West-Vlaanderen) Bij dit laatste behoorde een groot deel van de Zwinstreek. Dit gebied staat sinsdien bekend als het Vrije van Sluis.
Binnen het Vrije van Sluis is het schepencollege te Sluis het enige gerecht. Op bestuurlijk gebied echter beschikken sommige onderdelen over een beperkte vorm van autonomie. Dit zijn de parochies Cadzand (bestaande uit de dorpen Cadzand, Zuidzande en Retranchement), Groede, Schoondijke, Sint-Kruis, Sint-Baafs, Onze-Vrouwe-Bezuiden en Oud-Heille. Deze parochies hebben een eigen budget waarvoor ze belastingen (de parochielasten) kunnen heffen. Hun belangrijkste taken zijn de handhaving van de openbare orde en het onderhoud van wegen en gebouwen. De polders in het Vrije van Sluis die niet tot een parochie behoren, worden rechtstreeks vanuit Sluis bestuurd.
In West-Zeeuws-Vlaanderen liggen behalve het Vrije van Sluis ook nog twee ambachtsheerlijkheden, Nieuwvliet en Breskens. Daarnaast strekt het grondgebied van de in de Zuidelijke Nederlanden gelegen heerlijkheden Watervliet, Waterland en Middelburg zich voor een deel uit over Staats gebied. Hoewel al deze heerlijkheden formeel niet tot het Vrije van Sluis behoren, zijn ze er toch op verschillende manieren mee verbonden.

De Fransen schaffen de middeleeuwse wetten en voorrechten af, o.m. het tienderecht. De kasselarijen en ambachten worden vervangen door arrondissementen en kantons, die een eigen administratie krijgen. De parochies worden omgevormd tot "communes" met een gekozen bestuur: een "maire", twee assessoren en enkele raadsleden. Het gemeentebestuur moet een sekretaris, een ontvanger en een veldwachter aanstellen en zelf de bevolkingsregisters bijhouden (niet meer de Kerk).

De bevolking is uitgeput door de vele oorlogen tussen de Republiek en Frankrijk (1672-1678, 1689-1698, 1702-1713, 1747-1748, 1793-1795), waarbij Westelijk Zeeuws-Vlaanderen nagenoeg altijd het kind van de rekening werd. Deze oorlogen werden en worden niet uitgevochten op het eiland van Catzandt, maar de bevolking is wel verplicht de op het eiland gelegerde militairen te onderhouden. Daarnaast word door de soldaten geplunderd.

Nu Catzandt tot Frankrijk behoort is er ook geen verkoop van graan meer op de markt in Middelburg. Andersom is er geen levering meer van goederen aan Catzandt. De handel, de verdiensten en het bijbehorende vertier liggen stil.
Het Zeeuws Patriottisch weekblaadje 'De Vriend des Volks', dat tijdens de jaren 1795 en 1796 is verschenen, schreef in nr. 14: "De afstand van Staatsvlaanderen is, wij bekennen het, voor Zeeland een gewigtig verlies, van meer dan twee tonnen gouds aan jaarlijkse inkomsten."

STICHTING GEMEENTE CATSANDT
Vanaf 1795 is de Franse wetgeving van kracht en wordt in 1795 de gemeente Catsandt gesticht. Aantal inwoners van Catzandt: 609.
Na de eerste jaren onder Frans bestuur is de eerste burgemeester vanaf 1805 Adrien-Barthélémi Weygand. Burgemeesters moeten financieel onafhankelijk zijn, tot dezelfde kerk behoren als de meerderheid van de bevolking en over administratieve vaardigheden beschikken. Burgemeesters van Cadzand, 1795-1970

De eerste veldwachter is Isaac Claerbaut Jansz. De gemeenteveldwachter is in de eerste plaats verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde op het platteland, maar daarnaast is hij ook met andere taken belast. Zo is het in veel dorpen gebruikelijk dat de veldwachter de plaatselijke belastingen int en dat hij de aalmoezen van het armbestuur aan de bedeelden uitreikt. Verder wordt hij ingeschakeld bij de bezorging van de post en het verspreiden van het dagelijkse nieuws.
De verslagen van de kantons en de gemeenten van de kantons en de gemeenten, en de briefwisseling met de prefekt van het arrondissement, worden in het Frans gesteld.

Napoleon heeft soldaten nodig om zijn vele oorlogen te voeren. In zijn hele keizerrijk voert hij daarom de dienstplicht in. Nederland krijgt vanaf 1810 ook te maken met deze dienstplicht. Dertien Cadzantenaren, vijf uit Retranchement en zes uit Zuidzande moeten onder de wapenen.

In 1811 arriveert Napoleon op Cadzand op doortocht naar Breskens.

In 1813 vraagt de gemeente Catsandt een eigen gemeentewapen aan. Catsandt heeft nooit een wapen gehad en vroeg daarom het gehele oude wapen van het Vrije van Sluis aan.

(Het Vrije van Sluis was een bestuurlijk orgaan dat is ontstaan tijdens de Opstand tegen het Spaanse bewind. In 1580 trad een deel van de schepenen van het Brugse Vrije toe tot de Unie van Utrecht. In 1584 werd Brugge weer heroverd door Parma en aan de Unie van Utrecht onttrokken. Het Oost Vrije echter bleef trouw aan deze Unie en werd in 1586 ontheven van onderhorigheid aan Brugge. De schepenen van deze gebieden, overeenkomend met het huidige West-Zeeuws-Vlaanderen werden door de Staten-Generaal beëdigd tot het College ‘s Lands van de Vrijen te Sluis, hetgeen kortweg het Vrije van Sluis werd genoemd.

Alleen de letters SPQV onder dat wapen, zouden vervangen moeten worden door de tekst 'Gemeente Kadzand', en met een K in de hoek, was op de bijgevoegde tekening geschreven. Het wapen van Cadzand werd op 8 december 1819 bevestigd door de Hoge Raad van Adel aan de Zeeuwse gemeente Cadzand. Uiteindelijk is alleen de afbeelding van het schild zelf verleend. De blazoenering van het wapen luidde als volgt:
"In zilver een blauwe schuinbalk, in de linkerbovenhoek vergezeld van een zwarte kapitale K."
De blauwe schuinbalk is afkomstig uit het wapen van het Vrije van Sluis. Catsandt behoorde tot het Vrije van Sluis en heeft dus net als andere gemeenten het wapen overgenomen met een onderscheidend beginletter. In dit geval de K van Kadzand of (West-Vlaams) Kezand.

Hoewel de gemeente dus aangaf nooit een eigen wapen te hebben gehad, werd er toch al een wapen vermeld voor het dorp in 1571. Het staat vermeld op de landkaart uit 1571 van het Brugse Vrije vervaardigd door Pieter Pourbus.
Er is nog geen informatie over de achtergrond en betekenis van dit wapen.








In 1814 wordt Staats-Vlaanderen heroverd op de Fransen. Om een krachtig bolwerk tegen Frankrijk te vormen worden de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden verenigd tot één staat: het Koninkrijk der Nederlanden onder koning Willem I. Staats-Vlaanderen wordt vanaf nu Zeeuws-Vlaanderen genoemd, deel van de provincie Zeeland.

Per 1 april 1970 ging Cadzand op in de gemeente Oostburg, sinds 2003 onderdeel van gemeente Sluis. Het wapen van Cadzand is daardoor definitief komen te vervallen als gemeentewapen.

Bron:
Groeningemuseum Brugge
Boekhout, 1972
Wikipedia.org
ngw.nl