MARIASTRAAT

De Mariastraat staat aangegeven op de eerste betrouwbare plattegrond van Cadzand in 1578. Het is oorspronkelijk een cade, een dijkje van de polder 'Oost van het Kerkhof'. De bocht om de kerk werd de Achterweg genoemd. De weg van Zuidzande naar de kust heette Mariastraat/Marienweegh. Van midden 19e eeuw tot midden 20e eeuw werd de weg steeds verder opgedeeld: Mariastraat, Grintweg, Zuidzandseweg en Badhuisweg.

De Achterweg in 1917. In het midden de kerk met dakruiter, rechts de achterzijde van de nieuwe lagere school, gebouwd door Adriaan van Dale en Abraham Risseeuw. Op de voorgrond staat veldwachter Mullié, op z’n Kerzands: Meliere.

Foto 1905/ 2013. Verder in de Achterweg richting Mariastraat. Het huis in het midden wordt na 1945 het postkantoor van Bart de Ridder. In het huisje rechts woont Keesje Blom, die een boodschappendienst onderhoudt tussen Cadzand en Oostburg.

Foto’s uit 1928/ 2013. Smid Willem Robijn, gehuwd met Neeltje Lucieer, staat naast de stalen travalje voor zijn smederij. Links en rechts naast hem zijn knechts Anton Brevet en Machiel Bruijnooge (zie werkplaats Badhuisweg). Het pand is uit ca. 1850. Voorheen was het de smederij van de gebroeders Contant. Er stond toen nog een houten travalje. In 1960 is de smederij gesloten en de travalje verwijderd. Bram Dey begon er een las- en constructiewerkplaats. Daarna opende Herman van Liere er een winkel in antiek en snuisterijen. In 2010 is een houten travalje geplaatst naar het voorbeeld uit Sasput met het beslag van hun travaille.
Mariastraat 18 is in 1870 gebouwd.

Foto uit 1900/ 2013. Logement, Restaurant, Pension en Uitspanning Hotel De Drie Koningen van Iz. Toussaint. Daarnaast staat de Pastorie met ervoor de dorpspomp. Vóór de pomp werd markt gehouden. Daarachter het dak van het knekelhuisje. De boom op beide foto’s is niet dezelfde. Tijdens de bevrijding in oktober 1944 is het pand verwoest. Bij gebrek aan opvolging werd het hotel niet herbouwd.

Hotel De Drie Koningen in 1916. In verband met de mobilisatie 1914-1918 waren er honderden Nederlandse soldaten in Cadzand gelegerd. Op de plaats van het huisje op de achtergrond, waarin door Vina van Peenen een winkeltje met manifacturen werd gedreven, kwam na WW2 de ingang van de Nieuwleusenerstraat, de huidige Jan de Baenststraat. Zie de plattegrond uit 1820. In 1962 is daarnaast de nieuwe pastorie gebouwd.
Het huidige grasveld was tot 1869 het kerkhof.
Rond 1900 werden er het hotel en de panden van bakker Jacobus Steenhart en aannemer Piet Toussaint gebouwd. In oktober 1944 zijn bij de bevrijding het hotel en de huizen aan de Achterweg verwoest en niet herbouwd. (foto rechts)

De Amsterdamse bank in de Badhuisweg wordt verplaatst naar de markt en heet inmiddels AMRO bank. Het staat in de tuin van het hoekhuis van de vroegere bewoner Izaak de Hullu, daarna door Cathlijntje Becu en Cathalijntje de Hullu. De filiaalhouders zijn de heren Nieskens en Speier, die dan in het hoekhuis wonen. Achterin die tuin is ook een bungalow gebouwd (nu Jan de Baenststraat).
Eind jaren ‘90 is het bankfiliaal gesloten. Plannen om er een koffieshop (een echte!) in te vestigen liepen spaak.
Het pand behoort nu bij het hoekhuis, bewoond door derden.


Mariastraat 1893/ 2013. Het hoge gebouw links is herberg De Commerce (nog zonder schuine hoek met deur) van Arjan van Dale. Hij was ook metselaar. Tussen De Commerce en het naastgelegen huisje ligt het Keuvelstraatje, dat al in 1571 op kaarten wordt aangegeven. Acheraan de oude pastorie uit ca. 1623, die in 1894 wordt afgebroken.
Vóór De Commerce staan de huisjes van Jacobus de Hullu en het armenhuis van de diaconie van de N.H. Kerk. Het armenhuis staat al sinds 1891 leeg. Daarop besluit het gemeentebestuur beide huisjes aan te kopen en te laten verbouwen tot gemeentehuis.
In 1900 wordt het werk, huisjes samenvoegen en uitbreiden met een verdieping, gegund aan Izaak Rozier te Cadzand voor de somma van ƒ 2345,25. Het gemeentehuis bestaat uit één kamer die dienst doet als burgemeesterskamer, secretarie en ontvangstkamer. Het archief vanaf 1800 ligt onbeschermd op de onverwarmde zolder. Pas in 1949 kan worden besloten een groter pand als gemeentehuis in te richten.
Achteraan de kerk met dakruiter. Deze wordt bij de renovatie in 1930 vervangen door de huidige toren.Vóór de kerk staat de pastorie uit 1894. Deze wordt in 1957 afgebroken. De dorpspomp staat er al. Rechts vóór de bomen de ingang naar hofstede Het Schuttershof.
De Commerce heeft de ingang op de hoek gekregen.
Het oude gemeentehuis wordt verbouwd met een grote dubbele deur in de voorgevel en doet dan dienst als brandweerkazerne.





Het nieuwe gemeentehuis ligt tegenover het oude en is gebouwd in 1913. Het deed dienst als woning van hoofonderwijzers C. Neeteson en na 1938 van hoofdonderwijzer J. Bareman.
In 1949 wordt het getransformeerd tot het gemeentehuis van de zelfstandige gemeente Cadzand met aan het hoofd burgemeester J. Leenhouts. Daar werd ook het politiebureau in gevestigd. Na de samenvoeging met de gemeente Oostburg in 1970 is het pand verkocht en in gebruik als woonhuis.








Foto uit 1919/ 1957. In 1894 is een nieuwe pastorie gebouwd. Daarvoor staat de dorpspomp. Deze wordt gevoedt met regenwater van het kerkdak. Paardenvijgen midden op straat zijn heel normaal. Het is immers een agrarische gemeenschap. De pastorie wordt in 1957 afgebroken. Er komt een kleinere consistorie voor in de plaats.


Foto uit 1902/ 2013. Koffiehuis De Commerce van Theeuw de Roo, later Adriaan van Dale en echtgenote Maria Masclee. Hij ruilt het pand met buurman Adriaan Masclee en echtgenote Marie van Dale. Overgenomen door Adrie Jansens, later door Johan Jansen. In 2008 wordt De Commerce overgenomen door derden en nogmaals in 2019. (Links op de foto uit 1902 de smalle hoge gevel van het zojuist vergrootte gemeentehuis)

Foto uit 1948/ 1956. Tussen het gemeentehuis en hotel Du Commerce was een doorgang, het Keuvelstraatje, zo genoemd omdat er altijd iets te vertellen was bij het plakkebord aan de zijgevel van het gemeentehuis. Tijdens de kermis rond 1920 had een cafebezoeker gist gekocht bij de bakker en dit in de poepdoos van Du Commerce gegooid. De inhoud van het reservoir ging gisten en spoelde door het Keuvelstraatje, dat daarna Keutelstraatje werd genoemd. Het andere verhaal, dat er koeien door het straatje liepen, waardoor er altijd poep lag, klinkt reëler, maar is niet waar. (bron: P. de Putter)
Het gemeentehuis werd in 1949 verbouwd tot brandweerkazerne. In 1982 is op die plaats een appartementencomplex gebouwd.
Het Keuvelstraatje is een portiek voor het café en het apparte-mentencomplex geworden. Links naast het appartementencomplex is een nieuw Keuvelstraatje gemaakt.

Het pand uiterst links van Abraham de Keuninck heette herberg De Witte Leeuw . In 1897 is het als woonhuis verkocht aan Piet van Cruijningen. In WW2 heeft hotelier Piet Faas met zijn gezin er gewoond. Vanaf 1945 is het pand enkele jaren politiebureau geweest. Een gezin uit Breskens heeft er gewoond tot hun huis was herbouwd. In 1965 werd het overgenomen door J. van de Stel, die er pension ’t Schuttershof in begon. Tijdens de kermis werd er op zolder gedanst.
Daarna werd er weer het politiebureau in gevestigd tot eind jaren '80.
(foto rechts) Links naast het pand liep een pad(thans een smalle doorgang), dat uitkwam op de Ringdijk-Noord. Dat pad wordt al aangegeven op een kaart uit 1578! Rechts naast het pad lag een waterput, de doolput (doelput). Daar was voor de jeugd altijd wat te beleven. Zie foto uit 1956.



Foto uit 1907. Het huis rechts naast hotel café De Witte Leeuw is de goud- en zilverwinkel van Aarnout Steenhart.
Op de foto van links naar rechts: Mientje Steenhart-Schrier met baby Izaak Steenhart op de arm, Johan Steenhart op de arm van een onbekende vrouw en Mina Vermeulen. Op de stoep links Bas en rechts Ko Steenhart. De dames zijn allemaal in Cadzandse dracht.
Later woont er Arnout Steenhart, de broer van Arnouts vader Jacobus Steenhart, opgevolgd door Reinier la Gasse met echtgenote Pieternelle de Lijser en kinderen Magdalena en Nellie.



Foto uit 1950, links bakkerij Steenhart. Foto uit 2013, links bakkerij Leurgans.




Winkels in tijdvak 1900-1963: Juwelier Steenhart, rijwielhandel H. Brevet, aannemer A. de Groote, smederij W. Robijn, smederij en huish. art. A. Deij, kruidenier R. van de Luijster, bakkerij J. Dubois, manifacturen A. Vasseur, bakkerij A. Lauret, bakkerij Steenhart, hotel de Commerce, barbier/ kleermaker J. Brevet, manifacturen V. Aalbrechtse, slagerij P. (Piet) de le Lijs, slagerij I. Bertou, koerier K. Blom, fietsenmaker I. Masclee, hotel De Drie Koningen, pension 't Schuttershof, garage Verduijn, garage Sonke.





Links: foto uit ca. 1880. Het boerenhuis links, gebouwd in 1791, werd in 1850 bewoond door Abr. de Hullu en Suzanna Verschage. Het is afgebroken in 1890 en herbouwd aan de Mariaweg. Het huis uiterst rechts, gedeeltelijk zichtbaar,wordt bewoond door Abr. Brevet en Johanna de Bruyne.
Rechts: foto uit 1914. Middenrechts achter de bomen de hofstede van Abraham Brevet. Foto rechts. De tramlijn van de S.B.M. Oostburg-Cadzand is in 1912 aangelegd.
Op het weiland op de voorgrond, schuin tegenover de molen, wordt in 1962 garage Sonke met benzinepomp gebouwd.