N.H. KERK VAN ZUIDZANDE

St. Christoffel is de beschermheilige van de veerschippers, vandaar de plaats van de St. Christoffelkapel bij het veer tussen Zuidzande en de Hansvriezeschans/ Oostburg. Met een lange brug kon men vanuit Oostburg over de killen en schorren bij het smalle vaarwater komen.
De inpoldering van het haventje is met recht het Christoffelpoldertje genoemd. Met de bedijking van de Cranepolder in 1799 is de veerdienst opgeheven.
De St. Christoffelkapel is in 1583 onbruikbaar door oorlogshandelingen (inundatie door Het Vrije van Sluis) in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). De gelovigen van Zuidzande moeten noodgedwongen in Cadzand kerken. De kapel blijkt niet geheel verwoest te zijn, want Het Vrije van Sluis geeft in 1612 eenieder verlof hun doden in/ rond de kapel te begraven.

Vanaf 1654 onderhandelen de hoofdmannen Matthijs Verbeke, Jacob Uyttenbogaert en kerkmeester Louis de Dobbelaere van Cadzand met de kerkelijke autoriteiten in Gent voor de bouw van een kerk in Zuidzande. De kosten voor de kerk moeten conform de toen geldende regeling betaald worden door de abdij van Sint-Baafs in Gent en het kapittel van de Onze-Lieve-Vrouwe in Doornik als grondeigenaar en rechtmatig heffer van de kerkbelasting.
Men komt een eenmalige bijdrage van 3.800 guldens overeen.
De Heerlijkheid Nieuwvliet wil ook een protestantse kerk. Uiteindelijk betaalt de Katholieke Kerk eenmalig 2 x 800 pond Vlaams voor een protestantse kerk in Zuidzande en een identieke kerk in Nieuwvliet. De kerk van Cadzand deelt mee in de kosten van onderhoud.

In 1659 wordt de kerk van Zuidzande gebouwd door timmerman Adriaen Adriaenszoon uit Sluis voor een bedrag van 1040 pond, 2 schellinen en 3 grooten Vlaamsch, oftewel 6240 gulden en zevenenzestig en een halve cent. Het is een zaalkerkje van vijf traveeën opgetrokken in baksteen met een vlakke zoldering en vensters met spitsbogen. Er staat een open vierkant torentje op met een gouden haan. In het torentje hangt een klok, gegoten door Johannes Burgerhuys. De consistoriekamer is aan de kerk gebouwd. De begraafplaats lag sinds 1612 rond de St. Christoffelkapel en later de kerk. In de Nederlanden vaardigde koning Willem II in 1829 een algemeen verbod op het begraven in woonkernen uit. In 1857 is van C. Verhage een stuk bouwland aangekocht voor de aanleg van een nieuwe begraafplaats. Ten behoeve van de uitbreiding van de begraafplaats in 1929
een perceel grond aangekocht van Abraham Johannes Risseeuw. Het bleek noodzakelijk de toren in 1868 te vernieuwen.


Tijdens de bevrijding in oktober 1944 is de kerk volledig verwoest. Een garage in de Mariaweg wordt als noodkerk en noodschool ingericht.

In 1952 is een geheel nieuwe kerk gebouwd in traditionalistische vormen naar plannen van J.H. Groenewegen, op de lokatie van de oude kerk.  Het is een aan beide zijden driezijdig gesloten zaalkerk met dakruiter, waarin de klok uit 1659.

Wegens het teruglopend aantal leden is in 1996 de laatste dienst.
De Hervormde Gemeente Zuidzande wordt toegevoegd aan de Protestantse Gemeente De Brug te Oostburg. Het kerkgebouw is verkocht aan derden.



Predikanten van de Hervormde Kerk
De Herv. gemeente is kort voor de komst van ds. Hoornbeek in 1659 gesticht door een collegie van vier Predikanten en twee Leden van het Collegie van den Vrije, die een dubbeltal voorstelden, waaruit de Ouderlingen en Diakenen gekozen werden. Het beroep van de Predikant geschiedt door de kerkeraad.

-DANIEL HOORNBEEK, Izaaksz., 28 Sept. 1659 - 30 Nov. 1661 of 17 jan 1662, vertr. naar Vere.
-JOHANNES BUYSSON, Joostz., 9 April 1662-1668, vertr. naar Brouwershaven.
-ALBERTUS VAN DE WIELE, 25 Maart 1668-1670, vertr. naar Békerke.
-JOHANNES LIPS, 1671, overl. 1705. Joban Lips (Dhr. Mr.) j.m. van Sluis, bedienaer des Goddelijcken woords op Suidsande, De dienst werd waargenomen door ds. Groenenberg van Cadzand.
-DITHARDUS REYNIKCK, 1706-April 1720, overl. juni 1720; gek. van St. Anna ter Muiden.
-FRANCISCUS HENRICUS GARGON, Matth'z., 1721-1740, Vertr. naar Meenen.
-INTO TER SWEEGE, 23 April 1741-8 Sept. 1743, vertr. naar Zaamslag.
-ABRAHAM VAN KOGELENBERG, 1745-1749, vertr. naar Serooskerke, in Walcheren.
-WILHELM ADRIAAN VAN SAVOYEN, 1750-1755, vertr. Naar Ritthem.
-JACOBUS GEERLOFF, Junij 1756-1765 emeritus, en overl. 1785; gek. van Oost-Souburg.
-MichaëL GERSSEN, 1766-Maart 1768, vertr. naar Domburg.
-LAMBERTUS BOSBOOM , 25 Junij 1769-1771, vertr. naar Biezelinge, gek. van Zuilichem en Nieuwaal.
-JURIANUS ULRICUS BOEKELMAN, 28 Junij 1772-Mei 1774, vertr. naar Wolfaartsdijk.
-BAREND TAAY , 1774-1776, vertr. naar Ingen.
-JOHANNES VAN VELSEN, 1777-Maart 1781, vertr. naar Kats.
-LAURENS NEVEJANS RIJKS, 1781-1790, emeritus, en overl. 1799.
-JURIANUS ALBERTUS VAN LUYNEN HUBERT, Izaäksz., 1790-1791, vertr. naar Nieuwvliet; gek. van Numansdorp.
-JURIANUS ULRICUS BOEKELMAN (zie nr. 13), Oct. 1791-18 Oct. 1792, overl.; gek. van Sas van Gent.
-JOHANNES Henricus HOLSAPPEL, 1793-Dec 1794, vertr. naar Wissekerke in N.-Bevel.; gek. van Zoutelande.
-FLORIS PLEIJTE, 1796—Julij 1797, vertr. naar Dreischor.
-JOHANNES MAAS, 20 Aug. 1797-14 Oct. 1804, vertr. naar Grijpskerke; gek. laatst van 's Gravenpolder, als pred. buiten vaste bediening.
-JAN FREDERIK HENRY , 10 Nov. 1805-25 Junij 1809, vertr. naar Yerseke.
-JOHANNES JACOBUS STORY , 1811-1816, vertr. naar Heinkenszand; gek. van Domburg.
-ANTONIE PIETERSE, 18 Julij 1817-8 Sept. 1828, overl, gek. van Ritthem.
-JOHANNES MATTHEÜS HENRY, 6 Dec. 1829-16 April 1846, overl.
-ALBERT HAGE, 5 Sept. 1847.
-JOHANNES CORNELIS IJSBRAND BUSSINGH DE VRIES, 1878-1883
-L.F.A. WESTERBEEK VAN EERTEN, komende van Oud-Loosdrecht, 1884
-CORNELIS MARINUS VAN DER WEYDE, 1985-1889
-GERARD JACQUES TEN BRUMMELER ANDRIESEN, 1892-1894
-GOVERT VAN DIS, 1897-1901
-A.P. VAN DER VLUGT, 1901-1918
-DEKKER, komende van Melissant, 1918
-K.C. SONIUS, , komende van Noordhorn, 1919
-J.H. KRAUWEL, 1919-1933
-A. Th. STEGENGA, 1936-1940
-A. EVERTS, 1940-1946
-FRANK JAN TERBEEK, 1946-1950
e.v.

Bron:
beeldbank.cultureelerfgoed.nl; Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed
Hullu, J. de; Uit het verleden van Zuidzande; 1914
Dale, J.H. van, en Janssen, H.Q.; Bijdragen tot de oudheidkunde en geschiedenis van Zeeuwsch-Vlaanderen, deel 3, 1857; p209-244.
Aa, A.J. van der; Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, deel 8, N-O, p493; 1846