ONDERWIJS in RETRANCHEMENT

Vanaf 1621 wordt een verdedigingswerk langs 't Zwin aangelegd. Nadat de wallen zijn opgeworpen, vestigen zich de huursoldaten met hun gezinnen binnen de wallen van dit retrenchement. Rondom het exercitieterrein (de huidige Markt) worden woningen en een houten kerk gebouwd, waaronder in 1623 de woning van de eerste schoolmeester Jan de Weert.
Zoals op het platteland gebruikelijk, is er in het dorp geen echt schoolgebouw. De schoolmeester houdt school aan huis. Het is vooralsnog niet bekend wanneer een schoollokaal in gebruik is genomen. In elk geval is in 1839 nieuw schoolmeubilair aangekocht. In 1844 worden venieuwingen en herstellingen gedaan aan het schoollokaal en de onderwijzerswoning.

SCHOOLMEESTERS 1623-1811

- JAN (Hans) DE WEERT, schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1623-1624;
- CORNELIS REMEEUSZ., schoolmeester en voorzanger te Retranchement, 1627- ;
- HERMANNUS (Janssen) (de)HAEN, schoolmeester en voorzanger te Retranchement, 1632-1634;
- JAN (van der)VERMEERE (Meer) ( -1635), schoolmeester en voorzanger te Retranchement, 1635;
- ARENT PIETERSZ. RUBBENS ( -1673), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1635-1641;
- CORNELIS DEN HERDER, schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1641-1646;
- JACOB WILSENS (1613-1674), schoolmeester te Retranchement, 1646-1648;
- PAULUS DE PUYT, schoolmeester te Retranchement, 1648-1650;
- JACOB LORMIE (de l’Orme, Lorene), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1650-1665;
- PIETER VAN NUFFELEN ( -1667), schoolmeester en voorzanger te Retranchement, 1666-1667;
- ……. VAN NUFFELEN, zoon van Pieter van Nuffelen, schoolmeester en voorzanger te Retranchement, 1667- ;
- JACOBUS LACODREIJE ( -1705), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1666?-1669;
- JOHANNIS LEUNISSEN TRUIJE ( -1690), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, (1682)-1690;
- ADRIAEN PIETERSEN WIJNANT (1676-1697), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1689-1697;
- JOHANNES PROEVESTEIJN ( -1705), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1697-1705;
- BENJAMIN ALLAART (Allard), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1705-1706;
- JOHANNIS (Johan) OPDEBEECK (Op de Beek) (1679- ), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1706- ;
- JAN MISSA (Misse) ( -1709), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1707-1709;
- MATTHIJS HERBOUT ( -1713), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1709-1713;
- ANTHONIUS VAN SOEST ( -1740), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1713-1740;
- JOHANNES DE KNEGT (1705-1771), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1744-1771;
- HENDRIK JAN VELDWIJK, schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1771-1772;
- JOHAN DE GROOTEN HECKRAATS ( -1781), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1772-1781;
- MARTINUS HOGENSTRIJT (1745-1796), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1781-1782;
- JACOB HENDRIK JOOSTEN ( -1782), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1783-1785;
- JACOB SENIJ ( -1785), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1785;
- LEONARD ERASMUS DUIJTZ (1745-1791), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1785-1789;
- JOHANNES DE GRAAF ( -1794), sSchoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1789-1794;
- PAULUS DE MEULEMEESTER (1767- ), schoolmeester, voorzanger en koster te Retranchement, 1795-1811;


Foto uit 1905. In 1884 is een vierklassige middengangschool met geaccentueerde ingangspartij gebouwd door de gebr. Dekkers uit Westkapelle (B) naar ontwerp van bouwkundige L. Kuiler. De bouwkosten zijn ƒ 16.940. Boven de ingang bevindt zich een cartouchein neorenaissance-stijl met als opschrift ‘Gemeenteschool’. Boven de ingang is een vrouwenkopje ingemetseld. Volgens de overlevering stelt dit Janna Plattenberg voor, die de school schoonmaakt. Daarboven staat een klokkenstoel met klok. Deze is ± 1930 verwijderd. Er is ruimte voor 70 leerlingen.

Hoofd der school Adriaan Hubregtse begint zijn loopbaan in 1843 te Biervliet en is sind 1863 werkzaam op de eenklassige school te Retranchement. In 1883 viert hij zijn 40-jarig jubileum (1843-1883) als hoofdonderwijzer, in de nieuwe school in 1885 het 50-jarig onderwijsjubileum (1835-1885) en in 1888 zijn 25-jarig jubileum (1863-1888) als hoofdonderwijzer te Retranchement. De nestor van het Cadzandsche onderwijs, getrouwd met Maria Verdouw en vader van 8 kinderen, staat graag in de schijnwerpers. Adriaan Hubregtse vraagt zijn ontslag per 1 juni 1895 aan. Op die datum zal hij 60 jaar in het onderwijs zijn. Echter na een kortstondige ziekte overlijdt hij op 29 november 1894 op 75-jarige leeftijd.

Foto: Adriaan Hebregtse (1819-1894)



Foto 1913, lagere school: v.l.n.r. Jan van Houte, hoofd der school, Cornelia Risseeuw, onderwijzeres, David de Hullu, onderwijzer.
De twee lokalen rechts zijn in 1913 de klassen 1 en 2 van juf Risseeuw en het gymlokaal (meester D. de Hullu slaagde in 1898 voor de akte vrije- en ordeoefeningen der Gymnastiek), links de klassen 5, 6 en 7 van bovenmeester Van Houte en de klassen 3 en 4 van meester De Hullu. De leskosten voor voor een kind zijn 25 cent, voor het 2e kind 40 cent en het 3e kind 50 cent.


Schooljaar 1890..........................................................................................Schooljaar1891


Schooljaar 1895..........................................................................................Schooljaar 1900, groep 2


Schooljaar 1913, groep 3.............................................................................Schooljaar 1922


Schooljaar 1929, groep 3.............................................................................Schooljaar 1930, groep 1

Foto schooljaar 1922, v.l.n.r.:
achterste rij: bovenmeester J. van Houte, Izaak en Daan van Hanegem, Ko de Koene, Jaap van Hee, Ko Leenhouts (later burgemeester van Retranchement en Cadzand 1946-1970), Izaak van Houte, Ko Goossen, Piet Leenhouts, Toon Lergner, Izaak Lucieer, Bram van Hanegem, Ko van Hoorn en meester D. de Hullu.
middelste rij: Lena van Hoorn, Marie Leenhouts, Keetje de Keuninck, Piet van Hee, Bram Leenhouts, David Luteyn, Jan en Janneke Kense, Vina Goossen, Marie van Hanegem en juf C. Risseeuw.
voorste rij: Liesbeth en Janneke Goossen, Liesbeth van Hanegem, Catharina de Koene, Jaantje van Hoorn, Santje Koole, San Goossen, Adrie Leenhouts, Jozias Lucieer, Izaak Leenhouts, Janneke Lergner, Sanne van Hee, Liesje van Hanegem en Siene van Hoorn.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het schoolgebouw in beslag genomen door de bezetter. De schoolkinderen kunnen terecht in de kerk van de Evangelische Gemeente. Dikwijls moeten ze tijdens de les de kerk verlaten voor een eredienst van de bezetter.

Burgemeester Leenhouts doet in 1947 een verwoede poging bij de Stichting Herstel Zeeland 1945 om een bijdrage van ƒ 1500 te krijgen voor het invoeren van bewaarschoolonderwijs.

Het schoolgebouw wordt gesloten in 1976. Sinds 1981 is het oude schoolgebouw in gebruik als dorpshuis D'ouwe schoole. Hoofdonderwijziger J. Hennekey neemt in 1976 de gelegenheid te baat om tegelijkertijd met pensioen te gaan. Hij heeft een aantal zeer gedetailleerde artikelen over de geschiedenis van Retranchement geschreven.
De nieuwe school heet openbare basisschool Oranje Naussau. In 2013 wordt de school gesloten en gaan de kinderen naar de openbare basisschool 't Tij in Cadzand.

Bron:
Uil, Huib; De scholen syn planthoven van de gemeente, 1578-1801; 2015
Cruyningen, Piet van; Monumenten in Nederland. Zeeland; 2003
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Beeldbank Zeeuws Archief
J. Hennekey
Noman en zoon, Joh.; Handboek voor schoolopzieners en onderwijzers, deel1; 1838
Bewerking en inkleuring: Cadzandgeschiedenis, Bert Voets