Christelijke Muziekvereniging Excelsior

Vanuit de Evangelische gemeenschap in Cadzand is in 1894 de Christelijke Muziekvereniging Excelsior opgericht. Oprichter Wouter de Smidt werd voorzitter. Hij zal dat tot zijn dood in 1920 blijven.

Van de in Nieuwvliet geboren Wouter de Smidt (1838-1920) ging een enorme bezieling uit, hij kon mensen motiveren en onderrichten. Na zijn huwelijk in 1876 ging Wouter de Smidt in Cadzand wonen. Onder zijn leiding ontplooide de Evangelische gemeente grote activiteiten. Hij besefte het belang van saamhorigheid. Er ontstonden jeugdgroepen, zondagsscholen, zangkoren en de muziekvereniging Excelsior.

Men repeteerde elke week bij De Smidt aan huis in de Prinsestraat te Cadzand, aanvankelijk in de woonkamer, later in een aparte zaal waar ook de kerkdiensten werden gehouden. Na verloop van tijd werd men steeds vaardiger in het bespelen van de instrumenten. Er kwamen leden bij. Het werd een echt gezelschap en men begon in het openbaar op te treden. Vrijwel vanaf de oprichting werd er aan het einde van de winter al een uitvoering gegeven.

Na 5 jaar werd een bestuur gekozen bestaande uit voorzitter Wouter de Smidt, secretaris Abr. Fortrie, penningmeester A. Koole en lid Abr. de Bruijne. Als eerste taak hadden de bestuursleden het opstellen van de statuten en het maken van een huishoudelijk reglement.
Meteen is ook Koninklijke Erkenning aangevraagd. Op 27 juni 1900 werd de vereniging door de regering, op voordracht van de toenmalig minister van Justitie, v.d. Linden, erkend. Het predikaat 'Koninklijk' bleef achterwege. In 1923 zou nog wel een tweede poging worden ondernomen om een 'Koninklijke' vereniging te worden, maar de hoge kosten (ƒ 50,- alleen al voor de zegelrechten) hielden het plan tegen.

Excelsior was en is een echte fanfare, men blies op koperen instrumenten. De vereniging bezat een aantal instrumenten, er waren ook leden die een eigen instrument hadden. Langzaam groeide het ledental van Excelsior naar een gemiddelde van zo'n 16 leden. Timmerman Thoussaint uit Cadzand maakte samen met z'n zonen, die ook les kregen, regelmatig lessenaars voor de muzikanten.

In oktober 1901 kwam er een verzoek van de gebroeders Suvrijn om een aantal geluidsopnamen te mogen maken met hun phonograaf. De heren waren voor familiebezoek vanuit Amerika naar Nederland gekomen en wilden hun kennissen in Amerika enkele nummers laten horen. Excelsior speelde voor hen de liederen 'Daar ruischt langs de wolken' en 'Heerlijk Evangeliewoord'.

In het begin was er regelmatig discussie over de functie van de vereniging. Het was de wens van Wouter de Smidt om van het korps een middel tot Evangelisatie te maken. “Raken wij niet van ons beginsel af?” was de vraag die men zich stelde. Men speelde wel zeer regelmatig in de kerk om liederen te begeleiden. Wouter de Smidt zei hierover: “Als er gespeeld wordt spreek ik altijd makkelijker, dus doe het dan, al was het maar om mijnentwil”.
Na zijn overlijden in 1920 werd dit onderwerp weer actueel, immers, de Vrije Evangelische Gemeente was via Wouter de Smidt direct betrokken met het bestuur van de muziekvereniging. Na enkele discussies nam het bestuur het volgende standpunt in : “Wij zijn een zelfstandige vereniging, maar we werken samen met de Vrije Evangelische Gemeente”.

Bij een volwaardige muziekvereniging past een vaandel. Er werd in 1909 een vaandel besteld bij ene firma van Diemen voor ƒ 135,-. Bovendien werden er insignes voor de leden (men had toen nog geen uniform) bijbesteld. Het vaandel, groen met gouden letters, kreeg tijdens uitvoeringen en optredens een ereplaats.

Op een enkele uitzondering na werd altijd in Cadzand opgetreden. Men keek altijd uit naar het optreden op het Zomerfeest.
Het Zomerfeest was een soort themabijeenkomst van de Ring der Chr. Jongelingen Verenigingen. Men kwam in de eerste week van juli bijeen, meestal in een weiland op een boerderij. Er waren door het organiserend comité een aantal sprekers uitgenodigd en in de pauzes speelde Excelsior een aantal nummers. Naast de optredens tijdens uitvoering en zomerfeest speelde Excelsior begin deze eeuw ook op kerkelijke hoogtijdagen, bij conferenties, bij tentbijeenkomsten en op feestdagen van de Koninklijke familie.

Een grote verstoring in dit ritme werd veroorzaakt door de Eerste Wereldoorlog. Verschillende leden waren gemobiliseerd en konden dus moeilijk aanwezig zijn op repetities. Waarschijnlijk stonden de activiteiten op een laag pitje, want tussen de maanden

mei 1915 en januari 1919 werden geen notulen geschreven. In 1919 kwam men bijeen omdat men het 25-jarig bestaan niet ongemerkt voorbij wilde laten gaan.

Een jaar later, op 25 juli 1920, overleed de oprichter van Excelsior, Wouter de Smidt. Een groot aantal mensen bewees hem de laatste eer. Het vaandel van 'Excelsior', dat in de rouwstoet werd meegedragen, was getooid met een zwarte rouwband. Tijdens de begrafenis begeleidde Excelsior enkele liederen.

In 1937 werd Excelsior lid van de Kring van Christelijke Zang- verenigingen in West-Zeeuws-Vlaanderen. Het jaar daarop mocht Excelsior van zich laten horen op de kooravond van de Kring. Het zou een jaarlijks terugkerend hoogtepunt worden. De optredens zorgden voor een toenemende populariteit van de muziekvereniging. Steeds meer jongens (meisjes mochten toen nog niet) wilden lid worden. Pas in 1954 werd het eerste vrouwlijke lid aangenomen, Rina Dierings.


Vanaf 1939 werd vanwege het oorlogsgeweld niet meer opgetreden. De oorlog verdrong het verenigingsleven. De schade aan instrumenten bleek ƒ 460 te bedragen en werd vergoed uit het fonds van de gemeente Nieuwleusen (Ov).

Na die periode is op 31 mei 1945 in een buitengewone ledenvergadering besloten om weer te starten met de repetities. Er werd flink gerepeteerd en in 1946, ruim 6 jaar na het laatste publieke optreden, kon Excelsior weer in het openbaar verschijnen.

Eind jaren '50 werd op initiatief van Iz. van de Velde 'De boerenkapel' opgericht. Gekleed in blauwe overall, rode zakdoek en met een pet op het hoofd liet men bij diverse gelegenheden van zich horen.

Na 45 jaar intensief gebruik was het vaandel versleten. In 1955 is door de vrouwenvereniging, onder leiding van mevr. Brakman-Hol uit Retranchement, naar voorbeeld van het eerste vaandel een nieuw vaandel gemaakt. Het bleek een heel karwei te zijn, maar uiteindelijk pronkte Excelsior in 1964, bij de uitvoering ter gelegenheid van het 70-jarig bestaan, met het nieuwe vaandel.

Van het eerste advents-concert in Cadzand eind jaren '60 werden audio-opnamen gemaakt door Jan Anthonisse. Hij werd de volgende morgen om half acht uit z'n bed gebeld door dominee Schokking. Hij had ook de microfoon van de kerk mee naar huis genomen. In 2010 is een cd van deze opnamen gemaakt.

In 1975 begint men over uniformen te praten. Men besloot nieuwe uniformen te kopen: blauwe blazer, grijze broek en gekleurde stropdas. Tijdens de jaarlijkse uitvoering in 1977 werd voor de eerste maal in het nieuwe uniform opgetreden.

In 1985 was men toe aan vervanging. Voortaan zou Excelsior optreden in rode jas, zwarte broek, wit overhemd, rode stropdas of zwart vlinderstrikje.

In 1994 kon Excelsior in dankbaarheid haar 100-jarig bestaan vieren.



Alle informatie over de huidige brassband Excelsior vind u op de website.

Bewerking: Cadzandgeschiedenis, Bert Voets